VİOP Nedir? Nasıl İşlem Yapılır? (Kazandıran Bilgiler)

VİOP, vadeli işlemlerin yapıldığı bir piyasadır. Kurumsal ve bireysel yatırımcılar vadeli işlem yaparak birikimlerini değerlendirebilmektedirler. 2005 yılından beri hizmet vermektedir. Ancak yeni ismi ile 2013 yılından beri varlığını sürdürmektedir. Türev bir piyasadır. Dolayısı ile işleyişi spot piyasalara göre farklılık göstermektedir.

Gelecekte teslim edilecek bir malın bugünden anlaşılan fiyattan alım satımının yapılabilmesi mantığına dayanan bir sistemi bulunmaktadır. Doğrudan ürünlere değil, vadeli işlem sözleşmelerine yatırım yapılmaktadır. Bu sözleşmelerde ürünlerin özellikleri, kaliteleri ve miktarları yer almaktadır. Yatırım yapmak isteyenlerin öncelikle Viop’un işleyişi hakkında bilgi sahibi olmaları gerekmektedir.

Viop’un Açılımı Nedir? (Vadeli İşlemler)

Viop nedir?; Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası anlamına gelmektedir. Borsa İstanbul bünyesinde hizmet vermektedir. Viop aracılığı ile vadeli sözleşmelerin alım ve satım işlemleri gerçekleştirilebilmektedir. Vadeli işlem sözleşmeleri ise; ileri bir tarihte önceden belirlenmiş olan bir fiyattan alım satım yapılmasını sağlayan sözleşmelere verilen isimdir.

VİOP’un Tarihçesi Nedir?

2005 Yılında Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası olarak hizmet vermeye başlamıştır. Kısaltması ise VOB olmaktaydı. İzmir merkezli olarak vadeli işlem sözleşmeleri ile ilgili işlemleri gerçekleştirmekteydi. Ancak 3 Mayıs 2013 tarihinde Borsa İstanbul’un VOB’un %100 hissedarı olması ile beraber 5 Ağustos 2013 tarihinde ismi değişmiştir. Türkiye’de gerçekleştirilecek olan bütün vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri ise Viop platformu ile işleme tabi tutulmaktadır. Tek bir platform üzerinden işlemler yürütülmektedir.

Viop 30 Nedir?

VİOP 30 endeksi; Borsa İstanbul Piyasası’nda işlem gören en yüksek hacimli ilk 30 hisseden oluşan BİST 30 endeksinin dayanak varlık olduğu sözleşmedir. VİOP 30 endeksi sözleşmesi yatırımcıya belirli bir vade, belirli bir fiyatta ve belirli miktarda alma ve satma hakkı ve yükümlülüğü vermektedir.

Vadeli İşlem Nasıl Yapılır?

İşlem yapabilmek ve kar elde edebilmek için öncelikle vadeli işlem hakkında bilgi edinilmesi gerekmektedir. Teslimatı ve ödemesi daha ileri bir tarihte yapılacak olan türev aracın bugünden alım ve satım işlemlerinin yapılmasına vadeli işlem ismi verilmektedir. Vadeli işlem hesaplama bu nedenle önemlidir.

Vadeli işlem sözleşmelerinde kriterler öncesinde belirlenmiştir ve işlemler bu kriterler doğrultusunda yapılmaktadır. Sözleşme büyüklüğü, teminat oranları ve fiyat adımları gibi kriterler ile sözleşmelerin alım ve satımı yapılmaktadır. İşlem yapıldıktan sonra nakdi ya da fiziki teslimat yapılmaktadır. Ancak çoğunlukla nakdi teslimat tercih edilmektedir. Fiziki teslimat yapılır ise; ürün borsasından fiziki ürünün nakde çevrilebilmesi ve sonrasında ürün alınabilmesi veya satılabilmesi mümkün olmaktadır.

Vadeli işlem sözleşmesinde araçların belirli nitelikleri, kaliteleri, miktarları ve teslimat şekilleri bulunmaktadır. Bu sözleşmelerin satışı elektronik ortamdan gerçekleştirilmektedir. Nakdi uzlaşı yöntemi ile alım satımların yapılması tercih edilmektedir. Ancak buğday kontratlarında fiziki teslimat talep edilebilmektedir. Pay, endeks, döviz, kıymetli madenler, emtia, enerji ve yabancı endeksler gibi gruplarda vadeli işlem sözleşmelerinin alım satım işlemleri yapılabilmektedir. Kontratların vadeleri ortalama 2 ay olarak ayarlanmıştır. Bir kontratın en yakın 3 vadede işlem görmesi gerekmektedir ve vade bitmeden kontratı elden çıkartabilme hakkı bulunmaktadır.

2008 yılında hisse senedi piyasasında bir çöküş yaşanmıştır ve bu çöküş ile beraber vadeli işlemlerin popülerliği artmaya başlamıştır. 2008 yılından bu yana vadeli işlemlerin işlem hacmi oldukça artmıştır. Dolayısı ile ürün çeşitliliği de zaman içerisinde artmaya başlamaktadır. Örnek vermek gerekir ise; sadece 2018 yılında 13 yeni sözleşmenin işleme açılacağı duyurusu yatırımcılar ile paylaşılmıştı.

İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR:  Likidite Nedir? Likidite Oranı ve Tuzağı

Viop Nasıl Oynanır ve Nasıl Kar Elde Edilir?

İşlem yapabilmek için öncelikle aracı kurum bulunmalıdır. Viop hesabı nasıl açılır bilmeyenler ise; aracı kurum bünyesinde Viop teminat hesabı açtıktan sonra işlem yapabilmektedirler. Aracı kurum tercih edilirken belirli kriterler doğrultusunda kurum seçilmesi gerekmektedir. SPK lisansı olan ve güvenilirliğini kanıtlamış olan firmalar araştırılmalıdır. Güvenilir bir firma bulduktan sonraki hesap açılış süreçleri ise; Forex piyasasında işlem yapacak olanların izlemeleri gereken adımlar ile benzerlik göstermektedir. Hesap açtıktan sonra vadeli sözleşme alım satım emirleri verilmeye başlanabilmektedir.

Aracı kurumların işlem platformları birbirinden farklılık göstermektedir. Bu işlem platformlarında alım satım işlemleri yapılabilmektedir. Bekleyen emirler ekleme özelliği bulunmaktadır. Ancak Forex piyasasındaki kadar çok sayıda bekleyen emir bulunmamaktadır. MetaTrader kullanımı da yaygın değildir. Sadece az sayıda aracı kurumda MetaTrader platformu kullanılabilmektedir.

Viop’ta İşlem Gören Sözleşmeler Nelerdir?

Viop’taki her sözleşmenin ayrı bir tanımlaması bulunmaktadır. Sözleşme kodlarına, dayanak varlığı çeşidine, vade tarihine ve sözleşme türüne göre bu tanımlama farklılık göstermektedir. İşlem gören sözleşmelerinin VİOP çeşitleri ise aşağıdaki gibidir:

  • Pay Vadeli İşlem ve Opsiyon Sözleşmeleri
  • Endeks Vadeli İşlem ve Opsiyon Sözleşmeleri
  • Döviz Vadeli İşlem Sözleşmeleri
  • Kıymetli Madenler Vadeli İşlem Sözleşmeleri
  • Emtia Vadeli İşlem Sözleşmeleri
  • Enerji Vadeli İşlem Sözleşmeleri
  • Yabancı Endeksler Vadeli İşlem Sözleşmeleri
  • Dolar/TL Opsiyon Sözleşmeleri

İşlem/Mesai Saatleri Nelerdir?

İşlem yapmak isteyenler için normal seans saatleri şöyledir:

  • Pay Vadeli İşlem ve Opsiyon Sözleşmeleri için 09:30 ile 18:10 arası işlem yapılabilmektedir.
  • Diğer sözleşmeler için işlem saati 09:30 ile 18:15 aralığı olmaktadır.
  • Yarın gün çalışılan günlerde seans saati 12:45’te sonlanmaktadır.

Komisyon Oranları Nasıldır?

Viop’ta yapılan işlemlerde kurumun kestiği bir spread bedeli olmamaktadır. Ancak aracı şirketler komisyon almaktadırlar. Komisyon oranları aracı şirketlere göre değişiklik göstermektedir. On binde 2 ile on binde 5 arasında değişen oranlar ile komisyon alınmaktadır. Yatırım yapılan tutara göre komisyon oranında düşme veya artma olabilmektedir.

Komisyon tutarı, kaldıraç hesaba katılarak hesaplanmaktadır. Dolayısı ile 190 TL ile 1 lot USD/TRY alındığında 1.000 dolarlık bir alım gerçekleştirildiğinde; komisyon tutarı 190 TL üzerinden hesaplanmamaktadır. Kaldıraç hesaba katıldığı için 1.000 dolar üzerinden komisyon tutarı hesaplaması yapılmaktadır. Alım ve satım işlemlerinde komisyon tutarları ayrı ayrı kesilmektedir. İşlem açıp kapatıldığında da iki kere komisyon ödemesi yapılması gerekmektedir.

Teminat Tamamlama Çağrısı Nedir?

İşlem yapacak olanlar eğer gerekli olan teminat tutarının altına düşerlerse, kendilerine teminat tamamlama çağrısı yapılmaktadır. Bu uygulama BİST tarafından gerçekleştirilmektedir. Örnek vermek gerekir ise; Viop’ta bakiyesi 200 TL olan biri 190 TL ile 1 lot USD/TRY almış olsun. Geriye 10 TL’si kalmaktadır. Kişi alım yaptıktan sonra fiyatlarda düşüş gerçekleşmiş ve 11 TL zarar etmiş olsun. Bu durumda başlangıç teminatı olarak kabul edilen 190 TL’nin altına inildiği için kişiye teminat tutarını tamamlaması için çağrı yapılmaktadır.

viop
VİOP Nedir? Nasıl İşlem Yapılır? (Kazandıran Bilgiler)

Ertesi gün öğlen saatine kadar teminatın tamamlanması için süre verilmektedir. Tamamlama işleminin yapılmaması durumunda; işlemde zararda olunsa dahi işlem kapatılmaktadır. Dolayısı ile Viop’ta işlem yapacak olanların teminat tutarını bilmeleri ve bu tutarı takip ederek başlangıç teminat tutarının altına indiklerinde tutarı tamamlamaları gerekmektedir.

Viop’ta İşlem Yapmanın Avantajları Nelerdir?

Sunduğu artılar aşağıda verilmiştir:

  • Viop’ta kaldıraç ile işlem yapabilmek mümkündür. Düşük teminatlar ile yüksek işlem hacmine ulaşarak vadeli sözleşme alım satım işlemi yapılabilmektedir.
  • İlerleyen dönemde meydana gelebilecek olan ani risklere karşı korunmak isteyenlerin tercih edebilecekleri bir piyasadır. Spot piyasadaki risklerin azaltılabilmesi için yatırımcılar farklı vadelerde Viop’ta işlem yapabilmektedirler.
  • Viop’ta işlem yapılabilmesi için internetin olması yeterli olmaktadır. İnternete erişilebilecek her yerden işlemlerinin yapılabilmesi mümkün olmaktadır. Mobil uygulamalar üzerinden de ilgili analiz ve yorumlara ulaşabilmek mümkün olmaktadır. Yatırımcılar istedikleri her an kolaylıkla emir verebilmekte ve bu sayede fiyat değişikliklerinden kar elde edebilmektedirler.
  • Taşıma bedeli ödemeden, belirlenen vade içerisinde Viop’ta pozisyonun korunması mümkün olmaktadır. Swap bedeli istenmediği için uzun vadeli yatırımcılar için bu bir artı olmaktadır.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR:  Spread Ne Demek? Borsa & Forex'te Spread

Viop’un Dezavantajları Nelerdir?

İşlem yapacak olanlar, Forez piyasası ile kıyaslandığında birtakım dezavantajlar ile karşılaşmaktadırlar:

  • Kaldıraç belirleyebilmek mümkün olmamaktadır.
  • Viop’ta kaldıraç oranı oldukça düşük olmaktadır.
  • Swap bedeli Forex ile kıyaslandığında çok daha fazla olabilmektedir.
  • Viop’ta işlem yapılabilecek ürün çeşitliliği Forex’e göre daha az olmaktadır.
  • Sadece bazı ürünler likidite sağlamaktadırlar. Bu ürünler haricindekilerden likidite sağlanamadığı gibi istenen herhangi bir zaman diliminde işlemin kapatılması da mümkün olmamaktadır.
  • Forex ile kıyaslandığında likidite oldukça azdır ve bu sebeple veri açıklamalarının verimli değerlendirilebilmesi de mümkün olmamaktadır.
  • Yapılan işlemler sonucunda elde edilen kazanç üzerinden vergiler otomatik olarak kesilmektedir.
  • Vadesinden önce sözleşmelerin elden çıkartılması gerekmektedir. Vadesinden önce çıkartmaya da izin vermektedir. Ancak vadesini geçirmek gibi bir durum söz konu olamamaktadır.
  • Akşam saatlerinde Viop’un piyasası işleme kapalı olduğu için bu saatlerdeki önemli veriler kaçırılmaktadır.
  • Bekleyen emirler çok daha kısıtlı olmaktadır.
  • Kısa ve orta vadeli alım satım yapacaklar açısından değerlendirildiğinde; onlara uygun olmamaktadır. Risklerden korunmak isteyenler için uygun bir tasarıma sahip olduğu için kısa vadede al sat yapmak Viop’ta avantaj sağlamamaktadır.

Viop Sözleşme Fiyatlarına Nasıl Ulaşılır?

İşlem yapılırken ürünün kendisi için değil, vadeli sözleşmesine işlem yapılan sözleşme için ödeme yapılmaktadır. İşlem platformu üzerinde Viop sözleşme fiyatları gösterilmektedir. Vadesine göre bu fiyatlar değişkenlik göstermektedir.

Viop İşlemleri (Viop Örnek İşlemler)

Vadeli İşlem Dolar Sözleşmesi Örneği

Viop nedir örnek vermek gerekirse, Vioparacılığı ile 1 lotluk USD/TRY sözleşmesinin alınacağı varsayılsın. Sözleşme büyüklüğüne göre ne kadar dolar alınması gerektiği hesaplanmaktadır. Döviz işlemleri için sözleşme büyüklüğü 1.000 birim olarak varsayılmaktadır. Dolayısı ile 1 lot USD/TRY alım yapılacağı zaman 1.000 dolar üzerinden işlem gerçekleştirilmektedir. 1 lot EUR/USD üzerinden işlem yapacak olanlar da 1.000 euro üzerinden işlemlerini gerçekleştirmektedirler.

Bu işlemin yapılabilmesi için başlangıç teminatının yatırılması gerekmektedir. Borsa İstanbul tarafından talep edilen başlangıç teminatı 190 TL olarak düşünülsün. Bu teminat ile sadece bir sözleşme alınmasına izin verilmektedir. Bu da esasında 1.000 doların 190 TL ile alındığını göstermektedir. Kaldıraç oranı da bu noktada devreye girmektedir. İstenen başlangıç teminatı düşük tutarda olduğu için kaldıraç oranı devreye girmektedir. Ancak Forex piyasasındaki gibi bir kaldıraç uygulaması da yoktur.

Vadeli İşlem Bist 30 Endeks Sözleşmesi Örneği

1 adet Bist 30 Endeks sözleşmesi için gerekli başlangıç teminatı 1120 TL’dir.

5 adet BIST 30 sözleşmesinde alım yapan yatırımcı 1120 x 5= 5600 TL başlangıç teminatı yatırmalıdır.

İlk İşlem Alış: 130,000

Sonraki İşlem Satış: 132,000

Alış İşlem Tutarı= 5 x (130,000 / 1000) x 100= 65,000 TL

Satış İşlem Tutarı= 5 x (132,000 / 1000) x 100= 66,000 TL

Kar= 66,000 – 65,000= 1000 TL

Yatırılan 5600 TL karşılığında 1000 TL kar elde edilmiştir.

Yüzde Kazanç: 1000/5600 x 100= 17,85

Alım Opsiyonu Örneği

Beklenti: X bir hisse senedi üzerine yazılan opsiyonda, hisse senedinin fiyatının artacağını düşünen bir yatırımcı, alım opsiyonu alarak bugünkü düşük fiyattan yararlanmayı hedeflemektedir.

İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR:  Kaldıraç Nedir? Kaldıraç Hesaplama [Örnekler]

X hisse senedi üzerine yazılan bir alım opsiyonuna ilişkin detaylar:

-İşlem tarihi: 1 Haziran 2024

-Vade sonu: Haziran 2024

-Sözleşme Büyüklüğü: 100 adet

-Prim: 0,002 TL

-Kullanım fiyatı: 7 TL

-Maliyet: 0,002 x 100= 0,2 TL

-Başabaş Noktası: 7+ 0,2= 7,2 TL

-Maksimum Zarar: 0,2 TL (Ödenen Prim)

Vade sonunda hisse senedinin spot piyasa değeri 7 TL üzerine çıktığında opsiyonu kullanmak, uzun taraf açısından karlı hale gelecektir. Hisse senedinin fiyatı ne kadar yükselirse opsiyonu kullanmak o kadar karlı olacaktır. Beklentinin tersinin oluşması durumunda, yani hisse senedinin fiyatının düşmesi halinde uzun tarafın zararı ödediği primle sınırlı olmakla birlikte, kar potansiyeli sınırsızdır.

Alım opsiyonu satan yatırımcının karı prim ile sınırlı iken, karşılaşabileceği zarar sınırsızdır.

Satım Opsiyonu Örneği

Beklenti: X bir hisse senedi üzerine yazılan opsiyonda hisse senedinin fiyatının düşeceğini düşünen bir yatırımcı, satım opsiyonu alarak elindeki menkul kıymetleri piyasa düşünce yüksek fiyattan opsiyonu yazan tarafa satabilmeyi hedeflemektedir.

-İşlem tarihi: 1 Haziran 2024

-Vade sonu: 31 Haziran 2024

-Sözleşme Büyüklüğü: 100 adet

-Prim: 0.008 TL

-Maksimumu zarar: 0,008 x 100= 0,8TL (Ödenen Prim)

-Maliyet: 0,8 TL

-Kullanım fiyatı: 10 TL

Vade sonunda hisse senedi fiyatının 6 TL olduğu düşünülürse elinde satım opsiyonu bulunan yatırımcı, opsiyonu kullanarak opsiyonu yazan tarafa (opsiyon satıcısı) elinde bulunan hisse senedini (elinde yoksa piyasadan 6 TL’ye alır) 10 TL’den satar. Hisse fiyatının yükselmesi durumunda ise, maksimum ödediği prim miktarı kadar zarar oluşacaktır.

Satım opsiyonu satıcısının karı aldığı primle sınırlıdır.

VİOP Vadeli İşlem Örnekleri

Kaldıraçlı VİOP İşlem Örnekleri

Kaldıraçlı VİOP işlemlerini ve avantajlarını örnek üzerinde netleştirelim.

Örneğin; VİOP BIST 30 endeks kontratında artış bekliyorsunuz. Bu beklentiye bağlı olarak sahip olduğunuz 10.000 lira ile işlem yapmak istiyor ve kontrat için belirlenmiş olan 1/5’lik kaldıraçtan da yararlanmak istiyorsunuz. 10.000 lira ile 1/5 lik kaldıraçtan yararlanmak size 50.000 lira değerinde işlem yapabilme imkanı sunar.

Farz edelim ki; Haziran ayında endeks 77,7 lira ve Ekim vadeli işlem sözleşmesinin fiyatı 79 lira. Bu durumda bir adet sözleşmenin miktarı; 791100 eşitliği ile 7900 lira olacaktır. Kaldıraç kullanmamanız durumunda, 10.000 / 7900 eşitliğine dayanarak 1 kontrat alma hakkına sahip olursunuz. Sadece kaldıraç etkisiyle 50.000 / 7900 eşitliği ile 6 sözleşme almanız mümkün olacaktır.

Tahminizin doğru çıkması halinde;

Vade sonuna gelindiğinde, BIST 30 endeksinin %10 artışla ortalama 85,5 lira olduğunu ve Ekim vadeli işlem sözleşmesinin meblağının da yaklaşık olarak 86,2 lira bulunduğunu varsayalım. Söz mevzusu senaryoda elde edeceğiniz kâr:

Kâr = [(86,2 / 79) -1] * 5 eşitliği sonucunda yaklaşık %45 olacaktır.

Aynı zamanda yatırımın gerçekleştiği süre süresince anapara nemalanmasından dolayı 120 günlük faiz getirisi elde ederek toplam getirinizi yükseltmiş olacaksınız.

Tahminizin yanlış çıkması halinde ise;

Vade sonuna gelindiğinde, BIST 30 endeksinin %10 azalış ile ortalama 69,9 lira bulunduğunu ve Ekim vadeli işlem sözleşmesinin fiyatının da yaklaşık 71 lira olduğunu varsayalım. Bu durumda elinize geçecek kâr:

Kâr = [(71 / 79) -1] * 5 eşitliği ile yaklaşık -%50 olacaktır.

Bu zarar, yatırım süresince anaparaya işleyen faiz ile beraber bir miktar azalacaktır, sadece neticede işlem yüksek bir kayıpla sonlanacaktır. Viop para kazanma konusunda oldukça temkinli yaklaşmanız açısından detaylı şekilde açıklamaya çalıştık.

Viop ve Forex Arasındaki Farklılıklar Nelerdir?

Viop teminat ve Forex piyasasının birbirleri ile belirgin benzerlikleri olsa da oldukça belirgin farkları da bulunmaktadır:

  • Viop ve Forex’teki kaldıraç oranları farklı olmaktadır. Viop’ta maksimum kaldıraç oranı 1:30 olurken Forex’te bu oran 1:1000’den fazla bile olabilmektedir.
  • Her iki piyasada da işlem yapılabilmesi için minimum teminat istenmektedir. Ancak teminat tutarları farklılık göstermektedir. Açılacak hesaba, tercih edilen aracı kuruma göre teminat tutarları değişmektedir.
  • Forex piyasası tezgah üstü piyasa olarak isimlendirilmektedir. Ancak Viop türev bir piyasa olarak faaliyet göstermektedir. Viop Bursa İstanbul’a bağlıdır. Fakat Forex farklı ticaret merkezleri tarafından yönetildiği için bir merkezi bulunmamaktadır.
  • Forex piyasasında 5 gün 24 saat işlem yapılabilmektedir. Ancak Viop’ta 24 saat işlem yapılabilmesi mümkün değildir.

Forex’in günlük işlem hacmi 8 trilyon doları bulurken Viop’ta işlem hacmi 4-5 milyar TL civarında olmaktadır. Oysa Forex’in Türkiye’deki günlük işlem hacmi 17-18 milyar TL’dir.

SORUNUZU SORUN

Lütfen yorumunuzu giriniz!
Lütfen isminizi buraya giriniz

BİZİ TAKİP EDİN

15,482BeğenenlerBeğen
8,251TakipçilerTakip Et
12,545TakipçilerTakip Et

EN İYİ FOREX ŞİRKETLERİ

Yerli & Yabancı Tüm Aracı Kurumların Teknik Değerlendimeleri ve Karşılaştırmaları!

Çok Okunanlar