Parite; iki farklı para biriminin üçüncü bir para birimi cinsinden ifade edilmesini sağlayan bir kavramdır. Parite nedir? Kelime anlamı olarak eşitlik demektir. Pariteyi döviz çifti olarak ifade eden yatırımcılar da bulunmaktadır. Ülkelerin para birimlerinin birbirlerine oranı olarak ifade edilen pariteyi etkileyen çok sayıda faktör bulunmaktadır. Bu faktörler içerisinden en önemlileri ise; ülkelerin para birimlerinin faiz oranları ve ülke içi ekonomik şartlar olmaktadır.
İlk yazılan para birimi, baz döviz olarak ifade edilmektedir. İkinci yazılan para birimi ise karşıt döviz anlamına gelmektedir. Dolayısı ile parite hesaplamasında baz dövizin değeri karşıt döviz olarak hesaplanmaktadır. İşlem hacimlerine göre kategorilere ayrılmaktadır.
Parite Nedir? Parite Türleri Nelerdir?
Parite türleri şunlardır:
- Majör parite,
- Minör parite,
- Egzotik parite,
Pariteler, işlem hacimlerine göre sınıflandırılmaktadır. En çok işlem görenler majör olarak isimlendirilirken egzotik olanlar en az işlem görenlerdendir. Forex piyasasındaki işlem hacimleri üzerinden değerlendirme yapıldığında; işlemlerin %20’si egzotik olanlar üzerinden yapılırken kalan %80’lik işlem hacmini ise minör ve majör pariteler oluşturmaktadır.
Majör Parite Ne Demek?
Majör parite; iki majör para biriminin oluşturduğu ikiliye verilen isimdir. Hangi para birimlerinin majör olduğunu ise; para birimlerinin ait oldukları ülkelerin ekonomileri belirlemektedir. Ekonomisi büyük olan ülkelerin para birimleri majör para birimi sayılmaktadır. Finansal piyasalarda işlem yapılabilecek olan majör para birimleri ise aşağıda verilmiştir:
- Amerikan doları (USD)
- Euro (EUR)
- İngiliz sterlini (GBP)
- Avustralya doları (AUD)
- Kanada doları (CAD)
- İsviçre frangı (CHF)
- Japon yeni (JPY)
Majör Pariteler Nelerdir ve Neden Tercih Edilmektedirler?
Majör paritelerin tercih edilme sebeplerine bakıldığında; işlem hacmi yüksek olan, volatilitesi dengeli olan, alış ve satış fiyatları arasındaki fark düşük olduğu için yatırımcılar tarafından tercih edilmektedirler. Majör parite fiyatlarında iki para birimi de etkili olmaktadır ve bir para birimi diğerine göre daha etkin olmaktadır. Buna örnek vermek gerekir ise; EUR/USD ile işlem yapacak olan yatırımcı için her iki para birimi de etkindir. Ancak dolar, euroya göre daha etkindir. Bu sebeple ABD ekonomisinde yaşanacak olan olaylar sonucunda bundaki değişim daha fazla olmaktadır. İşlem hacmi fazla olan majör pariteler ise aşağıdaki gibidir:
- EUR/USD (Euro/ABD Doları)
- USD/JPY (ABD Doları/Japon Yeni)
- USD/CHF (ABD Doları/İsviçre Frangı)
- GBP/USD (İngiliz Sterlini/ABD Doları)
- AUD/USD (Avustralya Doları/ABD Doları)
- USD/CAD (ABD Doları/Kanada Doları)
Minör Parite Ne Demek?
Majör para birimi ile minör para biriminin oluşturduğu paritedir. Minör paritelerin işlem hacmi majör ile kıyaslandığında daha düşük olmaktadır. Ayrıca yatırım yapan yatırımcıların büyük çoğunluğunu yerel yatırımcılar oluşturmaktadır. Örnek vermek gerekir ise; Türkiye’de USD/TRY paritesi birçok yatırımcının takip ettiği ve işlem yaptığı bir ikilidir. USD majör para birimi, TRY ise minör para birimidir. Türkiye’deki yatırımcılar bununla ile işlem yapmaya ağırlık verdiği için yerel yatırımcılar tarafından daha fazla tercih edilen olmaktadır.
Minör paritelerdeki fiyat yönünü majör para birimi belirlemektedir. Ancak başarılı bir işlem yapılabilmesi için her iki para biriminin de ait olduğu ülkelerin ekonomik durumlarının takibinin yapılması gerekmektedir. İşlem hacmi fazla olan minör para birimleri ise şu şekildedir:
- Yeni Zelanda Doları (NZD)
- Güney Afrika Cumhuriyeti Randı (ZAR)
- Singapur Doları (SGD)
Egzotik Parite Ne Anlama Gelir?
Egzotik parite; yerel yatırımcıların takip ettikleri ikililerdir. İşlem hacmi bakımından diğerleri ile kıyaslandığında, egzotik paritelerin işlem hacmi diğerlerine göre daha düşüktür. Minör ve majör para birimleri haricindeki para birimleri egzotik para birimlerini oluşturmaktadır. Egzotik olarak isimlendirilmesinin nedeni; ülkelerin büyüklükleri veya ekonomileri dolayısı ile değildir. Likiditenin az olmasının getirdiği yüksek risk sebebi ile egzotik olarak isimlendirilmektedirler. Dalgalanma ve volatilite egzotik olanlarda daha yüksek olmaktadır. Dolayısı ile yüksek risk oranı ile işlem yapmayı tercih eden yatırımcılar için uygun olmaktadır. Ayrıca egzotik paritelerin faiz oranları da daha yüksek olmaktadır. İşlem hacmi arttıkça alım ve satım arasındaki fark da azalmaktadır. Egzotik para birimleri ise aşağıda belirtilmiştir:
- Meksika Pezosu
- Güney Afrika Randı
- Türk Lirası
- Rus Rublesi
- Hindistan Rupisi
- Kuzey Koru Won’u
Pariteler İle İşlemler Nasıl Yapılır?
Alım satım işlemleri fiziki olarak yapılabileceği gibi Forex piyasası üzerinden de yapılabilmektedir. İşlemlerin Forex piyasası üzerinden yapılması, hız ve maliyet açısından yatırımcıya avantaj sağlamaktadır. Dünyada Forex yatırımcılarının büyük çoğunluğu, pariteler üzerinden alım ve satım işlemleri yapmaktadırlar.
Forex piyasasında döviz kuru işlemleri çift halinde yapılmaktadır. Alım yapılacak olan döviz kuru için long ya da short pozisyon açılması ile beraber tercih edilen paritede işlem gerçekleştirilebilmektedir. Döviz bürosuna gidilmesine gerek olmadan majör, minör ve egzotik pariteler ile işlem yapılabilmektedir. Döviz bürosuna giderek yapılan işlemin Forex piyasasındaki karşılığına örnek vermek gerekir ise; döviz bürosuna gidip TL karılığında dolar alan yatırımcı ile Forex piyasasında USD/TRY paritesinde long pozisyon açan yatırımcı aynı işlemi yapmış sayılmaktadır.
Parite Hesaplaması Nasıl Gerçekleştirilir?
Parite hesaplaması yapılırken doğrudan iki para birimi birbirine bölünmektedir. Örnek vermek gerekir ise; EUR/USD için parite dengesinin bulunması adına euro dolara bölünmelidir.
EUR/USD Paritesinin Dünya İçin Önemi Nedir?
EUR/USD önemine bakıldığında; dünyada en yüksek işlem hacmi bulunan paritedir. Döviz işlemlerine bakıldığında, hatırı sayılır bir miktarı bunun üzerinden gerçekleştirilmektedir. Yapılacak olan yatırım ile ilgili bilgi edinilebilmesi için para biriminin nereye yazıldığı da önemli olmaktadır. Baz para birimi üstte ve karşıt para birimi de altta bulunmaktadır.
EUR/USD paritesinde dengeleri değiştiren para birimine bakıldığında ise; ABD doları dengede değişime neden olmaktadır. ABD’de ekonomik ve politik dengeler değiştiğinde, Türkiye de dahil olmak üzere pek çok ülkede ABD dolarının ülkenin para birimindeki karşılığı değişiklik göstermektedir. Ancak euronun gösterdiği değişim ABD doları kadar olmamaktadır. Avrupa Birliği ortak para birimi olmasından dolayı, yaşanan olayların çok azı bu para biriminde dalgalanmaya neden olabilmektedir. Ancak Birleşik Krallık’ın Avrupa Birliği’nden ayrılmak istemesi gibi büyük bir olay euronun değerini etkileyen bir durumdur. Euronun çok fazla değişkenlik göstermemesi, değişim oranının da düşük olmasına neden olmaktadır. ABD dolarının bu paritede denge değiştirici olmasının nedeni de budur.
Türkiye İçin En Önemli Parite Hangisidir?
Türkiye’de en çok önem verilen parite; EUR/USD paritesidir. Ticaret dengesi açısından değerlendirildiğinde; Türkiye’de ihracat euro ve ithalat da ABD doları cinsinden yapılmaktadır. Bu nedenle EUR/USD paritesindeki denge Türk yatırımcılar için büyük önem taşımaktadır. EUR/USD parite hesaplaması ise şöyle yapılmaktadır:
- 1 ABD doları 7.82 TL’ye karşılık gelmektedir.
- 1 euro 9.34 TL’dir.
- EUR/USD paritesi ise; 9.34/7.82 olmaktadır. Buradan elde edilen sonuç 1.194 olmaktadır.